Karol Jalochowski
Filozof Daniel C. Dennett (ur. 1942) otwiera swoją ostatnią książkę “Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne” (PIW 2008, w znakomitym tłumaczeniu prof. Barbary Stanosz) mocnym obrazem: oto mrówka wspina na na szczyt źdźbła trawy, spada, wspina się ponownie, i znowu spada – tak bez przerwy i wyraźnego biologicznego powodu, natomiast z wyraźnym narażeniem życia. Bez sensu? Nie – mózg mrówki został zawłaszczony przez małego pasożyta, motyliczkę wątrobową, która chcąc czym prędzej dostać się do żołądka owcy lub krowy, by w jej wnętrzu rozpocząć kolejny etap cyklu rozwojowego, steruje swoim bezwolnym nosicielem. “Czy coś podobnego przydarza się również ludziom”, pyta Dennett. I odpowiada: owszem. Robakami ludzkich umysłów są idee, które bardziej niż o ludzi, zdają się dbać o własne przetrwanie. Przykład: religie.
“Porównanie Słowa Bożego do motyliczki może budzić zaniepokojenie”, przyznaje Dennett we wstępie, ale na kolejnych kilkuset stronach wyjaśnia, dlaczego jest uzasadnione. Jak, gdzie i kiedy rodzą się religie; jak przeskakują z pokolenia na pokolenie; czy poprawiają kondycje człowieka; jak wpływają na gatunek ludzki, pyta Dennett, postulując, że jak wszystkie inne zjawiska, tak i ewolucja idei, a wśród nich religii, powinna być traktowana jak zjawisko naturalne – i tak też badana: bez obaw, bez wstydu, bez zakłopotania. Na chłodno. Z ciekawości, ale i z konkretnej potrzeby – wszak fanatyzm religijny stanowi realne zagrożenie.
Dennett jest jednym z najbardziej godnych uwagi, wszechstronnych i bezkompromisowych żyjących filozofów umysłu, z pasją kładącym nacisk na empiryczny i racjonalny charakter uprawianej przez niego dziedziny. Mgłę niejasnych pojęć klasycznej filozofii, takich jak wolna wola czy świadomość, należy raz na zawsze rozwiać, twierdzi, a filozofię utwardzić metodami zaczerpniętymi z nauk ścisłych i komputerowych. Szczególną atencją darzy Dennett teorię ewolucji Darwina, którą stosuje w badaniach umysłu i zjawisk kultury. Chętnie wykorzystuje w tym celu zaproponowaną przez Richarda Dawkinsa ideę memu, jednostki informacji kulturowej, który może prosperować, niczym motyliczka wątrobowa, niezależnie od potrzeb nosiciela, czyli ludzkiego umysłu.
Dennett napisał książki “Content and Consciousness” (1969), “Content and Consciousness” (1978), “Elbow Room” (1984), “The Intentional Stance” (1987), “Consciousness Explained” (1991), “Darwin’s Dangerous Idea” (1995), “Natury umysłów” (CiS 1997), and “Brainchildren: A Collection of Essays 1984-1996”, “Słodkie sny, Filozoficzne przeszkody na drodze do nauki o świadomości” (Prószyński i s-ka 2007). Otwarty ateista (stawiany nieraz obok Dawkinsa, Christophera Hitchensa i Sama Harrisa) i sceptyk. Żeglarz i rzeźbiarz. Miłośnik i producent jabłecznika.
Rozmowa z filozofem miała miejsce w Miner Hall, siedzibie Center Cognitive Studies (którego jest współdyrektorem) na Tufts University, prestiżowej uczelni amerykańskiej, położonej na górującym nad Bostonem Walnut Hill.
Cała rozmowa – w Niezbędniku Inteligenta Plus, dodatku tygodnika POLITYKA:
skleppolityki.pl/pl,product,1646344,niezbednik,inteligenta,plus,czego,szuka,nauka.html
Source
